Hellen van Meene

Op een middag in 1999 knipperde een lampje op het antwoordapparaat van fotograaf Hellen van Meene, toen ze thuiskwam van een fietstocht. Het was een bericht van het Cultuurfonds. Van Meene had de Talentprijs Charlotte Köhler gewonnen: een nalatenschapsprijs voor jong talent.

Hellen van Meene (1972) heeft eigenlijk niets met prijzen, zegt ze. “Ik vind het zo ingewikkeld dat we in de kunstwereld elkaars concurrent moeten zijn als het om prijzen gaat”, zegt ze. “Je moet jezelf opgeven, en dan hopen dat je wint. Met andere woorden: hopen dat anderen niet winnen.”

Van Meene geeft zichzelf daarom nooit op. “Ik wil mezelf niet vergelijken met collega’s, wil niet winnen ten koste van andermans werk, dat vaak ook gewoon heel mooi is. Ik vind dat je alleen voor jezelf moet werken, niet voor de mening van een jury of een publiek dat moet stemmen.” En ja, als Van Meene zich wel op zou geven, en niet zou winnen, zou ze daar wel van balen. “Ik bescherm mezelf daar liever tegen.”

Met deze prijs is dat anders, zegt Van Meene. “Voor die prijs hoef je je niet aan te melden”, zegt ze. “Je wint hem gewoon, of niet.” Het is een prijs “zonder voorstress”, zonder genomineerden en zonder afvallers - in zekere zin een prijs met alleen winnaars. En precies zo voelde ze zich, een winnaar, toen ze die middag naast haar antwoordapparaat stond te juichen.

Doen wat je zelf wil

Drie jaar na haar afstuderen aan de Gerrit Rietveld Academie was de aanmoedigingsprijs voor Van Meene bijzonder welkom. “Ik was vastbesloten dat ik alleen maar eigen werk wilde maken”, zegt ze. “Ik wilde geen opdrachten aannemen van modebladen of kledingmerken waar ik veel meer geld mee kon verdienen, maar alleen doen wat ik zelf wilde.” En wat Van Meene wilde, was portretten maken. “Het was voor mij altijd duidelijk dat dat het voor mij was. Met mensen werken, het model zover zien te krijgen dat ze begrijpt wat jij wil, samenwerken volgens mijn eigen regels.”

En ja, op dat moment was die prijs een enorme aanmoediging voor Van Meene. “Het was een bevestiging van het idee dat ik goed bezig was.” De talentprijs Charlotte Köhler zorgde ervoor dat Van Meene nog vastberadener werd haar eigen stem te vinden.

En die stem vond ze. Van Meene ontwikkelde een duidelijk herkenbaar oeuvre, met veel foto’s van adolescente meisjes, meestal met natuurlijk licht gefotografeerd. Haar werken hangen over de hele wereld, Van Meene wordt verkocht door een galerie in New York en in Londen, en onder meer het Guggenheim en het MoMA hebben werken van haar aangekocht. Het tijdschrift The New Yorker noemde Van Meene’s werk “otherworldly” - van een andere planeet. In 2015 concludeerde de Volkskrant: “Van Meene hoort bij de bekendste fotografen ter wereld.”

Dat gevoel in je buik

In mei 2019 fotografeerde Van Meene de zestienjarige Zweedse klimaatactiviste Greta Thurnberg voor de cover van het toonaangevende Time Magazine. “Time benaderde mij omdat ze mijn eerdere werk hebben gezien”, legt Van Meene uit. “Omdat ze weten dat ik veel met tieners werk, en met daglicht.” Omdat Van Meene zo vroeg al besloot haar eigen stem te vinden, komen de grote opdrachtgevers nu haar kant op - juist vanwege die stem.

En nee, het gaat tot nu toe niet vervelen om altijd maar weer portretten te maken, zegt Van Meene. “Ik ben elke keer weer op zoek naar dat gevoel ik mijn buik. Dat ik naar een foto kijk, een kriebel voel, en denk: goh, dit is toch weer erg bijzonder.” Elke foto gaat Van Meene op zoek naar iets nieuws. “Ook al heb je al honderd keer een meisje met lang haar dat naar links kijkt gefotografeerd”, zegt ze, “je moet altijd op zoek gaan naar dat ene verrassende. Dat je een stapje naar achter zet en denkt: zo heb ik het niet eerder gezien.”