Voor makers die durven

Toen de Amsterdamse Charlotte Köhler als tiener vanaf de allerhoogste zitplaatsen in de Stadsschouwburg keek naar het toneelstuk De Dame met de Camelia’s, wist ze wat ze wilde worden. Actrice. Köhler, van eenvoudige komaf en zonder verdere opleiding dan de basisschool, werkte zich op in de theaterwereld, voltooide de toneelschool, en begon aan haar carrière. Ze ontwikkelde zich tot een van de meest vooraanstaande Nederlandse actrices en voordrachtskunstenaars.

Mooiere wereld

Bij haar overlijden in 1977 liet Charlotte Köhler een deel van haar vermogen na aan het Cultuurfonds. Samen met het fonds bedacht ze een invulling voor haar erfenis: van het geld zouden elk jaar prijzen moeten worden uitgereikt aan jonge, veelbelovende kunstenaars. Kunstenaars in de brede zin van het woord: theatermakers, musici, filmmakers, beeldend kunstenaars, architecten, vormgevers. Iedereen die maar bijdraagt aan een mooiere wereld maakte wat Köhler betreft kans op een deel van haar erfenis. Eerdere theaterwinnaars zijn onder meer Saman Amini (2023) en Naomi Velissariou (2017).  Voor beeldende kunst kregen eerder onder andere fotograaf Hellen van Meene en ontwerper Daan Roosegaarde de prijs.

Jezelf vernieuwen

De talentprijs Charlotte Köhler bedraagt 20.000 euro en wordt sinds 1988 elk jaar uitgereikt aan een persoon of collectief in de categorie theater en/of één in de categorie beeldende kunst. Om kans te maken moet je een veelbelovende maker zijn met al een zeker geslaagd oeuvre en jonger zijn dan vijfendertig jaar. Natuurlijk moet je talent hebben, maar belangrijker is misschien wel dat je binnen je vakgebied vernieuwend bezig bent en dat de winnaar “de prijs kan gebruiken”, zegt Kiki Rosingh – adviseur theater, dans & film bij het Cultuurfonds.

“We kiezen bijvoorbeeld liever iemand die nog niet is aangesloten bij een groot theatergezelschap dan iemand die al een vaste aanstelling heeft.” Cultuurmakers die de Köhler Prijs krijgen, voegen in de regel iets toe aan het cultuurlandschap dat er daarvoor nog niet was, zegt Rosingh. “Het zijn altijd makers die opvallen, die durven.” Net als Charlotte Köhler, die zich tijdens haar toneelcarrière ontwikkelde tot ‘voordrachtkunstenares’ en solovoorstellingen begon te geven. In het begin trokken die solovoorstellingen nauwelijks publiek; aan het eind van haar carrière waren ze juist haar populairste performances.

Dalton Jansen

Dit jaar gaat de prijs in de categorie theater naar de Rotterdamse danser en choreograaf Dalton Jansen (1993). Jansen wordt geprezen voor zijn vermogen om diverse disciplines zoals spoken word, hiphop, contemporary en breakdance te combineren tot een krachtig geheel. Zijn werk, dat sterk geïnspireerd is door zijn ervaringen in de jeugdzorg en zijn Curaçaose afkomst, reflecteert zijn streven naar dekolonisatie en maatschappelijke verandering. Met zijn gezelschap Black Birds zet hij zich in voor de begeleiding van jong talent, met een speciale focus op jongeren in kwetsbare situaties. “Zij weten vaak zelf niet hoe goed ze zijn. Samen iets in co-creatie maken (-) en dat ik zo een stukje kan bijdragen aan hun ontwikkeling geeft me heel veel voldoening”, aldus Dalton.

Jeugdzorg

Charlotte Köhler werd geprezen om ‘de vlam’ die ze in zich droeg, en het was die vlam die ze wilde doorgeven. Dalton Jansen, met zijn indrukwekkende werk en maatschappelijke betrokkenheid, bezit deze vlam als geen ander. Zijn werk is een krachtige reflectie van zijn identiteit en zijn streven naar positieve verandering. Naast zijn werk als danser en choreograaf werkt Dalton nu ook zelf maar liefst 28 uur per week in de jeugdzorg.

Nalaten in vertrouwen

Inmiddels zijn er ook anderen zoals Charlotte Köhler, die een deel van hun vermogen aan kunst en cultuur willen nalaten. “Steeds meer mensen komen naar ons toe met die wens”, vertelt Marceline Loudon, adviseur nalaten bij het Cultuurfonds. “Dan hebben ze nagedacht over wat ze nou echt belangrijk vinden om aan bij te dragen als ze er straks niet meer zijn, en komen ze erop uit dat ze graag iets willen doen op het gebied van kunst en cultuur.”

Wie het Cultuurfonds in zijn testament opneemt, is voor het fonds een bijzondere relatie, en wordt uitgenodigd voor speciale evenementen. “Op basis van gesprekken en voor zover wij weten dat dit leidt tot een grote of kleine plek in hun testament, nemen we deze mensen op in ons systeem”, zegt Loudon. “Vertrouwen speelt voor beide partijen een belangrijke rol.”

De bestemming van de opbrengsten van een nalatenschap kan in overleg met het fonds worden afgestemd. “Sommige mensen hebben heel specifieke wensen”, zegt Loudon. “De een wil iets bijdragen aan de restauratie van bijzondere gebouwen, de ander aan moderne of juist klassieke dans. Weer anderen willen fanfares in de regio ondersteunen of laten het over aan het Cultuurfonds omdat het fonds als de beste weet waar tegen die tijd ondersteuning hard nodig is. Waar het om gaat," zegt Loudon, "is dat je iets kan ondersteunen waar je zelf blij van wordt."