Daan Roosegaarde
Altijd alles bevragen
Ontwerper Daan Roosegaarde (1979) ging dankzij de Talentprijs Charlotte Köhler meer maatschappelijk betrokken werk maken. Wat betekent het om zo’n prijs te winnen?
Toen Daan Roosegaarde zestien was, vroegen zijn ouders hem wat hij wilde worden. Daan antwoordde dat hij iets met kunst wilde doen, maar ook met design. Hij wilde reizen en ondernemen, met techniek bezig zijn en dingen maken. “Daarop werden mijn ouders een beetje zenuwachtig”, vertelt Roosegaarde. Twee weken later werd hij onderworpen aan een beroepskeuzetest. Na eindeloze vragenlijsten en psychologische onderzoeken was de conclusie: wat Daan wil worden, dat bestaat niet. “Toen was ik één dag ongelukkig”, zegt Roosegaarde. “En de volgende dag dacht ik: dan moet ik die baan zelf maar gaan maken.”
Roosegaarde ging naar de Academie voor Kunst en Industrie in Enschede, maar was naast zijn opleiding ook te vinden in de collegebanken van andere studies. “Ik ging gewoon rondhangen bij de biologen en de sterrenkundigen”, zegt Roosegaarde. “Kijken wat ze daar allemaal doen.” Eigenlijk was Roosegaarde tijdens zijn opleiding al bezig met wat hij als ontwerper en kunstenaar altijd zou blijven doen: niet in hokjes denken, alles met elkaar verbinden, kennis opzuigen als een spons, en die vervolgens op de meest onverwachte plekken inzetten.
Roosegaarde ontwikkelde zich na zijn afstuderen in rap tempo tot een vernieuwer in de wereld van kunst, design en technologie. In 2007 richtte hij Studio Roosegaarde op, een ontwerpstudio met een vestiging in Rotterdam en een pop-up in Shanghai.
Een prijs met verantwoordelijkheid
In 2012 won Roosegaarde de Cultuurfonds Talentprijs Charlotte Köhler: een prijs voor aanstormend talent in de kunstwereld, uitgereikt door het Cultuurfonds. “Ik bevond me in die periode op een kantelmoment”, weet Roosegaarde nog. “Ik maakte veel interactieve kunstinstallaties, maar wilde me meer gaan richten op maatschappelijke thema’s, en werken op grotere schaal.” Roosegaarde had tegen die tijd al naam gemaakt met werken als Sustainable Dancefloor (2008), waarbij de lampen in de vloer energie genereren door de beweging van het dansen. En met Dune (2007), een interactief landschap waarin lichtgevend riet reageert op de aanwezigheid van de toeschouwer.
Je zet zo’n prijs niet op de schoorsteenmantel om er een paar maanden naar te kijken. Je denkt vooral: wat gaan we er eens mee doen?
De talentprijs Charlotte Köhler vormde voor Roosegaarde een aanmoediging om zijn wens meer maatschappelijk betrokken werk te maken te verwezenlijken. “Zo’n prijs creëert ook verantwoordelijkheid”, zegt Roosegaarde. “Het is fijn om vanuit je eigen gemeenschap de bevestiging te krijgen dat je op het goede pad bent. Maar je zet zo’n prijs niet op de schoorsteenmantel om er een paar maanden naar te kijken. Je denkt vooral: wat gaan we er eens mee doen?”
Roosegaarde ging vooral prototypes maken van zijn nieuwe ontwerpen: grotere projecten, met meer maatschappelijke relevantie. Zijn studio ontwikkelde na het winnen van de Köhler Prijs onder andere Waterlicht (2015) - een installatie waarbij een ‘overstroming’ gevormd door licht vormgeeft aan de stijgende zeespiegel - en de Smog Free Tower (2015) - een toren die per uur 30.000 kubieke meter lucht zuivert en daarbij nauwelijks energie verbruikt. Beide projecten reisden de wereld over: de Smog Free Tower stond onder meer in China en Polen; Waterlicht in steden als Toronto, Londen en Dubai.
Werken vanuit eigen irritaties
“Het merendeel van mijn werk komt voort uit eigen verwonderingen en irritaties over de wereld waarin we leven”, zegt Roosegaarde. “Waarom accepteren we verontreiniging van de planeet zo makkelijk? Waarom nemen we het maar aan dat vliegen alleen kan door heel veel fijnstof uit te stoten?” Roosegaarde gaat graag zelf op zoek naar oplossingen voor dat soort problemen, en daarvoor zijn prijzen als de talentprijs Charlotte Köhler van groot belang, zegt hij. “Die stellen je in staat zelf geld en energie te steken in projecten die je echt belangrijk vindt - en niet alleen maar voor opdrachtgevers te werken.”
Titaantjes
Voor iemand die bij zijn beroepskeuzetest te horen kreeg dat dat wat hij wilde worden niet bestond, is Roosegaarde toch aardig ver gekomen. Inmiddels krijgt Studio Roosegaarde geregeld mailtjes van studenten en docenten, zegt hij. “Die willen dan weten: wat moet je studeren om Daan Roosegaarde te worden?” Roosegaarde moet daar om lachen, al heeft hij natuurlijk geen antwoord paraat. “Ik kan alleen maar zeggen: volg je hart, denk niet lineair, niet in hokjes.” Hij is wel blij om te zien dat na hem weer “nieuwe titaantjes” opstaan, zegt hij, die zijn werk gebruiken als “kapstok” voor nieuwe ontwikkeling. “En over tien jaar zegt de winnaar van de talentprijs Charlotte Köhler waarschijnlijk: dat werk van die Roosegaarde, dat kan echt niet meer. Ik ga het helemaal anders doen.” Hij grinnikt al bij de gedachte.